معماری ایرانی آکنده از نوآوری‌ها و ابتکارهایی است که به ‌مرور زمان تکامل بیشتری یافته و موفق به برپایی بناهایی پایدار و برخوردار از منطق ایستایی و تعادل نیروها شده است. استفاده از مصالح بومی در کنار به کار بردن روش‌ها و تکنیک‌های سازه‌ای متنوع، راه را برای معماران ایرانی جهت خلق فضاهای بی‌نظیر و پایا هموار کرده است. یکی از مهم‌ترین وظایف معماران و مرمتگران، بازخوانی و تحلیل این روش‌هاست؛ چراکه بی‌شک، برای وارد شدن به مقوله شناخت، حفاظت و مرمت میراث معماری نیاز است تا در ابتدا با رویکرد علمی به این میراث عظیم نگریسته و سپس آنالیز دقیقی از سازه بنا به عمل آید. یکی از این تکنیک‌ها، سبک‌سازی است. این مهم با بهره‌گیری از هندسه، تناسبات، تجربه و درایت معمار حاصل شده است. سبک‌سازی در بناهای تاریخی به روش‌های مختلفی اجرا می‌شده و در کنار کاهش وزن بنا، باعث تعادل در نیروهای وارد بر اجزای باربر به‌ویژه تاق و تأمین پایداری بیشتر بنا می‌شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش‌هاست که سبک‌سازی در بناهای تاریخی چگونه و به چند طریق اجرا می‌شده، چه نقشی در توازن نیروها در بنا به عهده داشته و چگونه توانسته است باعث افزایش عمر مفید و مقاوم‌کردن بنا در برابر بلایای طبیعی شود. برای یافتن پاسخ، نوشتار پیش رو با هدف بررسی و شناخت روش مزایای سبک‌سازی در بناهای سنتی صور گرفته و سپس انواع روش‌های سبک‌سازی را از لحاظ شکل و نحوه انتقال نیرو و اثرگذاری بر بنا بررسی کرده است. این الگوها توسط شکل‌هایی که معرف طرح کلی ساختاری و هندسی آنهاست، همراه با تحلیل و بررسی ارائه شده است. روش پژوهش کیفی مبتنی بر مطالعات توصیفی، تطبیقی، میدانی و تحقیق از استادکاران سنتی بوده که در نهایت با استفاده از مدل‌سازی توسط نرم‌افزار اتوکد و تری‌دی‌مکس و مقایسه انواع شکل‌های سبک‌سازی، سعی در ارائه تیپولوژی سبک‌سازی در عناصر سازه سنتی کرده است. در انتها، روش‌های متنوع سبک‌سازی در ابنیه سنتی مشخص و این موضوع درک شده است که سبک‌سازی با کاهش وزن سازه و حل مسائل رانشی، سبب پایداری بیشتر بنا می‌شود. گفتنی است این بررسی شامل گنبد، طاق‌های گنبدی و سازه‌های تمام چوب نیست که در اقلیم خزری ایران رایج است.